In het kort
In de gemeente Waalwijk gebeurt best veel op het gebied van duurzaamheid. Dat geldt ook voor het eerste thema dat het Platform gekozen heeft: biodiversiteit. De handicap is echter, in de woorden van wethouder Dilek Odabasi: “We hebben geen samenhangend beleid voor biodiversiteit.” De fraaie projecten die op dit moment lopen, zijn niet onderling afgestemd, maken niet deel uit van een totaalplan voor de gemeente, en zijn niet gebaseerd op een langetermijnvisie.
Dat is, wat het Platform wil veranderen. Daarom hebben we goed gekeken naar platforms in andere gemeenten. De aanpak is daar meestal: burgers, maatschappelijke organisaties en ondernemers stellen plannen op, die ze vervolgens aanbieden aan de gemeente, dat wil zeggen: aan wethouders, raadsleden en ambtenaren. Maar aangezien die niet zelf actief betrokken waren bij het opstellen van de plannen, voelen ze geen mede-‘eigenaarschap’ en wijzen al snel de plannen af. Dat willen wij anders! Daarom trekken bij ons de burgers, de organisaties, de boeren en de ondernemers vanaf het begin samen op met de wethouder, de leden van de gemeenteraad, en de ambtenaren. Samen bouwen we aan een gedeelde visie en een plan met draagvlak.
Het Platform
In het voorjaar van 2021 is een Platform van burgers en ondernemers in de Gemeente Waalwijk opgericht. Het doel van het Platform Duurzaam Waalwijk is, bij te dragen aan de versterking van duurzame ontwikkeling in de gemeente, dat wil zeggen: in de stad, in de dorpen en in de buitenruimte. Het Platform is een initiatief van Yolande Honhoff en Niko Roorda.
Het Platform neemt eigen initiatieven en versterkt die van anderen, en werkt daarbij samen met B&W, de Gemeenteraad, de ambtenaren, politieke partijen, organisaties, waaronder winkeliers-, boeren-, burger- en bewonercomités en actiegroepen, en individuele burgers en bedrijven.
Gestreefd wordt naar een zodanige samenstelling van het Platform dat de geluiden van zoveel mogelijk soorten belanghebbenden gehoord worden (wijken, dorpen, boeren, burgers, ondernemers, enz.)
Maar: de leden van het Platform nemen deel op persoonlijke titel ('zonder last of ruggenspraak'), dus er rust op hen geen verplichting om een achterban te raadplegen.
Uitgangspunten van het Platform zijn: actieve, participerende democratie, draagvlak en waar mogelijk overeenstemming van alle betrokkenen (consensus).
Wie contact op wil nemen voor informatie, deelname of samenwerking, kan zich richten tot Niko Roorda via zijn contactpagina.
Natuur in de stad:
Geveltuinen aan de Govert Flickstraat in Amsterdam. (Fotograaf: 'Peer', Flickr)
De aanleiding
Nadat de Gemeente het thema Duurzaamheid tot 'groene draad' van de gemeentelijke strategie verklaarde, werd dat uitgangspunt vastgelegd in de Visie Duurzaam Waalwijk 2030 (download). In het kader daarvan werd in het najaar van 2020 een eerste concept geschreven van de Kadernota Grootschalige Opwek Duurzame Energie: (download de definitieve versie), dat vervolgens aan de burgers werd voorgelegd in de vorm van een inspraakronde.
Dat leidde tot overleg tussen Niko Roorda en Waalwijks Programmamanager Duurzaamheid, Eric de Jong. Daarna volgden gesprekken met wethouder Dilek Odabassi, die zowel duurzaamheid als participerende democratie in haar portefeuille heeft, en met diverse burgers en ondernemers in de gemeente. De gesprekken leidden begin 2021 tot de conclusie dat de tijd méér dan rijp was voor de oprichting van een Platform.
Biodiversiteit op het platteland: een informatiebord bij Chaam. (Fotograaf: G.Lanting, Wikimedia.)
|
|
Biodiversiteit aan de oever van de Maas. (Foto: Rivierenlandschap, Cirkel der Natuur, Flickr)
Huidige en gewenste situatie
Tijdens het assessment bespreken de deelnemers eerst - per onderwerp - de huidige situatie in de gemeente Waalwijk. Via de uitwisseling van standpunten wordt gestreefd naar conclusies die door velen, zo mogelijk door iedereen in consensus, worden gedragen. Vervolgens wordt, eveneens per onderwerp, samen geconcludeerd wat de gewenste situatie is, te bereiken op een vooraf gekozen datum. In overleg met de programmamanager duurzaamheid, Eric de Jong, is daarvoor de datum van 1 januari 2024 gekozen.
Tijdens het assessment wordt geprobeerd om alle voornemens voor die gewenste situatie zo concreet mogelijk te maken, door vragen te beantwoorden zoals 'Hoe kan dat gehaald worden?' 'Wie neemt het initiatief?' 'Is dat te betalen?'
Het resultaat - een rapport - is direct na voltooiing van het assessment klaar, afgezien van wat tekstredactie en spellingscontrole. De uitkomsten hebben de status van een 'convenant tussen de gemeente en de gemeenschap'.
Deelname door politici en ambtenaren
In andere gemeenten zijn burgerinitiatieven al eerder van start gegaan. Goede voorbeelden zijn Zaanstad, Breda en Someren. Toch is er een belangrijk verschil, bestaande uit de deelname van de politiek en de ambtenaren.
Volgens de methoden zoals toegepast bij AISHE en FFEA, is de deelname van de beleidsmakers en beslissers van doorslaggevend belang. Als zij niet aan het assessment zouden deelnemen, is het bijna onvermijdelijk dat de conclusies die de deelnemers trekken, vervolgens in het besluitvormingsproces zullen worden afgewezen. 'Kan niet'. 'Te duur.' 'Te moeilijk.' Daarom kan dit proces alleen slagen, indien voldoende politici en ambtenaren (beleidsmakers, beheerders en uitvoerders, zeg maar de 'mensen met hark in de hand') volop meedoen, zodat ook zij de 'eigenaren' van de conclusies zullen zijn. (Fotograaf: Dirk Daniel Mann, Pixabay)
Voor de politici betekent dat een andere rol dan voor de andere deelnemers. Waar - ook bij het assessment - de anderen op persoonlijke titel deelnemen, daar wordt van de politici verwacht dat ze zorgen voor voldoende steun vanuit hun fracties en partijen, zowel vooraf als achteraf. Het 'convenant' betekent voor hen, dat niet alleen zijzelf maar ook hun partijen zich gebonden achten aan de conclusies.
Onderaan deze webpagina is een tekst geciteerd uit Roorda's jongste boek, dat in september 2021 verscheen. Daarin worden de uitgangspunten voor deze bijzondere vorm van participerende democratie nader toegelicht in de vorm van 'Vuistregels'.
Werksessies
Ten behoeve van de ambtenaren zijn enkele werksessies in voorbereiding, gericht op de thema's 'duurzaamheid', 'biodiversiteit' en 'participatie'. De sessies zullen in de loop van februari en maart 2022 plaatsvinden.
Evenement: Samen doen, Samen groen
Op zaterdag 9 oktober 2021 vond er, op initiatief van de gemeente, een bijzonder evenement plaats. De organisatie was in handen van communicatie- en eventsbureau Ster uit Den Bosch. Ster schreef hierover:
Het evenement vindt plaats rondom Winterdijk, Hooisteeg en het gemeentehuis. Met dit evenement willen we inwoners, ondernemers en de sociale sector betrekken bij de duurzaamheidsvisie van gemeente Waalwijk. Het doel van dit evenement is inspelen op de positieve emoties en zo gedragsverandering teweeg te brengen bij de inwoners. Dit doen we door informatie en activatie op een leuke en interessante manier ten gehore te brengen.
Het Platform Duurzaam Waalwijk was aanwezig met een kraam. Circa tien mensen noteerden hun naam en contactgegevens, waarna ze nadere informatie ontvingen. Wil je dat ook? Stuur dan een e-mail naar Niko Roorda, nroorda@planet.nl.
Biodiversiteit in een tuin in Sprang
Vuistregels voor participerende democratie
Citaat uit hoofdstuk 20 (pag. 308-310) van het boek van Niko Roorda (2021): Omniconomie: De Weg naar een Intrinsiek Duurzame Wereld. Gompel&Svacina, september 2021.
(Klik op de afbeelding rechts voor meer informatie over het boek.)
Inclusiviteit
Zorg dat iedereen meedoet die mede-eigenaar is (of zou moeten zijn) van het vraagstuk.
- Meedoen kan ook betekenen: zich laten vertegenwoordigen.
- ‘Iedereen’ betekent: elk individu en elke groep van mensen, waaronder verenigingen, belangengroepen en betogingen; dorpen, wijken en steden; bedrijven, stichtingen en organisaties; instituties zoals de politie, de zorg, het onderwijs, de expertisecentra.
- Aangezien de politiek zeer zeker behoort tot de mede-eigenaren, moet de politiek actief meedoen, anders is de procedure kansloos. De politiek, dat wil zeggen: de politieke partijen; de wetgevende macht (parlement, provinciale staten, gemeenteraad); de bestuurders (president, regering, gedeputeerde staten, burgemeester & wethouders). Net zo onmisbaar is de actieve deelname van de ‘stille macht’, de ambtenaren.
Zorg dat elke inbreng serieus genomen wordt.
- Oordeel niet dat de inbreng van een ander onbetekenend is, of flauw, of irrelevant. Dat bepaalt iedere deelnemer voor zich. ‘Kleine’ plaatselijke vraagstukken beheersen het leven van velen: accepteer dat en doe er iets mee.
Zorg voor een waardige vertegenwoordiging van wie zichzelf niet kunnen vertegenwoordigen.
- Vertegenwoordig de stemlozen. De kinderen. De geestelijk gehandicapten. De verren en onbereikbaren. De moedelozen.
- Vertegenwoordig de dieren. De natuur. De toekomstige generaties. Misschien zelfs: de voorouders.
Zorg dat alleen de belanghebbenden bij het vraagstuk meedoen, geen ongeïnteresseerden.
- Roep niet op dat iedereen moet meedoen. Zo’n oproep aan ongeïnteresseerden vervuilt het proces en is antidemocratisch.
Zorg dat de conclusie ook het besluit is.
- Als de discussie tot een conclusie is gekomen, moeten alle deelnemers, inclusief de politiek, die accepteren en omzetten in een formeel besluit.
Waarachtigheid
Zorg voor een worteling in de feiten.
- Geen mythen, alsjeblieft. Laat de wetenschap en het onderwijs spreken. ‘Alternatieve feiten’ zijn leugens. Respecteer expertise.
Zorg voor een balans tussen feiten, meningen en emoties.
- Ontdek op welk moment feiten relevant zijn en op welk moment opvattingen, tradities, emoties, dromen, idealen.
Zorg voor een gesprek, niet een debat.
- Het doel is: de beste oplossing vinden, niet: winnen. Laat de discussie een zoektocht zijn die pas succesvol is als iedereen wint.
Zorg dat de onmachtigen (het eerst) spreken en de machtigen daarnaar luisteren.
- Dit gaat niet over financiën. De discussie slaagt, indien ook de rijken en machtigen ervaren dat zij winnen, zelfs bij herverdeling van macht en geld.
Zorg dat de discussie niet gemanipuleerd wordt.
- Ik geef toe dat ik geen oplossing weet voor het probleem van massamanipulatie, bijvoorbeeld via online sociale media. Wie wel?
Uitvoering
Zorg voor een excellente discussieleiding.
- Directies, bestuurders, regeringen: zij zijn niet de discussieleiders maar deelnemers met een bijzondere rol: zij gaan de conclusies uitvoeren.
Zorg dat het proces kan rijpen, forceer niet.
- Consensus en draagvlak creëren kost tijd. De discussie is niet een gebeurtenis maar een proces: bij complexe onderwerpen zelfs een nooit eindigend proces.
- Trek pas conclusies als voor iedereen duidelijk is dat de tijd daarvoor rijp is. Controleer of de conclusies inderdaad gedragen worden.
Zorg voor de inzet van een grote variatie aan methoden en technieken.
- Benut de nieuwe gereedschappen, zoals sociale media, online ontmoetingen, big data. Maar bescherm de privacy.
- Geef ruimte aan iedere denkstijl en expressievorm: wetenschap, filosofie, religie, literatuur, sciencefiction, beeldende kunst, cartoons, cabaret, poëzie, zang, dans, spel.
Zorg voor een goed doordachte, openlijk zichtbare regie.
- Maak vooraf een stappenplan met mijlpalen. Zorg eerst voor draagvlak voor de route, voer het dan uit. Pas het flexibel aan indien nodig, zorg ook dan weer voor draagvlak.
Weet je wat participatie niet is? Ik geef een voorbeeld. Tijdens een assessment vraag ik vaak: “Hebben jullie ook een mission statement?”
Meestal zegt de directeur dan trots: “Zeker hebben we die!”
Ik: “Hoe is die tot stand gekomen: waren de medewerkers daarbij betrokken?”
Directeur: “Ja natuurlijk!”
Ik: “Aha. En hoe ging dat?”
Werknemer: “Hij maakte een concepttekst. Daar konden we op reageren.”
Wel, dan weet ik genoeg. Dat is geen participatie. De tekst is het eigendom van de directeur en niet van het personeel. De medewerkers mogen dan wat kanttekeningen maken. Als ze geluk hebben wordt er hier en daar in de tekst nog iets aangepast. Maar de medewerkers gaan het nooit meer zien als ‘hun’ tekst, en de missie is betekenisloos geworden: een gemiste kans. Gelukkig zijn er ook bedrijven en instellingen die participatie wel serieus nemen.
Iets dergelijks geldt voor democratie met behulp van brede maatschappelijke discussies. Ook daar gaat het niet om het achteraf creëren van een maatschappelijk draagvlak voor reeds (voor)genomen politieke beslissingen, maar om actieve participatie vanaf het begin. Dus om echte participatieve democratie.