|
|
A
Aandelen 134
Aandelenbeurs 134
Aangekleefde duurzaamheid 338
Aardwarmte 75
Actievaardigheid 34
Activisme 279
Adaptatie 19, 74, 200, 201
Adaptief mozaïek (Adapting Mosaic) 110
Ademhalingsbeweging 25, 215
Advancement of Sound Science Coalition, The (TASCC) 270
Afrikaanse Unie (AU) 36
Afsluitdijk 311
Agenda 21 160
Agenda 2030 159,182, 212
Agenda 2100 212
Agenda voor Natuurherstel 223, 299
Agent Orange 227
Aichi biodiversiteitsdoelen 229
Al-revolutie 191, 203
Al-transitie 192, 210
Akkoord van Kopenhagen 79
Akkoord van Parijs 79
Albedo 60
Alien 305
Alliance of Small lsland States (AOSIS) 85
Amazon 138
Ambitieniveau 346
Amerikaanse Revolutie 126
Ammoniak (NH3) 229
Amnesty International 344
AMOC 71
Anderhalve graad 58
Andersgelovigen 278
Antarctica 69, 95
Antibioticaresistentie 255
Antropoceen 31, 118, 311, 359
Antropocentrisme 317, 318 Figuur 11.1: Het Anthropoceen
Antropogeen broeikaseffect 59
AOSIS 85
Apple 137
Aquacultuur 239
Arabisch Gouden Tijdperk 123
Arbeidsmigrant 144
Arbeidsmigranten 144
Arcadis 271
Archetypen 315
Aristoteles 188, 308
Armen 277
Armoede 163
Armoedegrens 283
Armoedespectrum 143
Armoedeval 293
Arsenicum 240
Asielzoeker 144
Athene 133
Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC) 71
B
Babyboom 100
Backcasting 105
Backelbiochem 348
Bangkok Declaratie 153
BASF 271
Bayer 271
B Corp 264
B Corp Certificaat 264
Bedrijfseconomie 264
Beheersing 17, 201
Behoeftecreatie 330
Belanghebbenden 115, 266
Belofte 37, 361
Beneficia! Corporation 264
Ben & Jerry's 264
Beslissing 118, 178, 226, 346
Besnijdenis 179, 277
Betrouwbaarheid 167
Beurskrach 136
Bevolkingsexplosie 100
Bevolkingspiramide 101
Bewakingscamera's 147
Bewustzijnsrevolutie 315
Bhatia, Manas 105
Biafraanse burgeroorlog 155
Big Oil companies 245
Bill of Rights (British) 126
Biocapaciteit 22
Biodiversiteit 222
Biodiversiteitsstrategie (BDS) 196
Biodiversity Beyond National Jurisdiction (BBNJ) 239
Bio-engineering 237
Biologische cyclus 252
Biomassa 75
Biomimicry 235
B Lab 264
Black Lives Matter 149, 280
Bladgroen 235
Blauwe energie 75
Bioomberg Billionaires Index 290
Bluewashing 269, 342
Bonded labour 288
Bottom trawls 239
Bottom-up 206
Brexit 328
BRICS 134 Figuur 4.7 (deels): Drie stadia van een Babyboom
British Empire 129
Broeikaseffect 58
Broeikasgassen 58
Brundtland Commissie 42
Brundtland-definitie 46
Brundtland, Gro Hariem 42
Brundtland Rapport 42
Bruno, Giordano 125
Bruto binnenlands product (bbp) 256
Bruto nationaal inkomen 171
Bruto wereldproduct 92
Bt-katoen 237
Buizenstelsel 187
Burger 34, 278, 346
Business as Usual (BAU) 82, 103
Business to Business (B2B) 273
C
Calvijn, Johannes 123
Cap-and-trade 80
Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) 80
Carbon Brief 63
Carbon capture and storage (CCS) 76
Carson, Rachel 40, 225
Cartogram 26
Certificeringen 265
Cfk's 40, 186
Chemische fotobedrijven 211
Chemische oorlogvoering 227
Cherokee Nation 276
Chevron 270
China 132
Chloorfluorkoolwaterstoffen 40, 58
Chlorofyl 235
Chocola 282
Circulair 320
Circulaire economie 250
Circulaire transitie 255
Circulariteit 28
CITES 229
Civil society 31, 206, 275, 297
Clarke, Arthur C. 203
Clarke, wetten van 203, 335
Clausewitz,Carl von 327
Climate Change Litigation Databases 85
Climate of Concern 270
Club van Rome 102
CO2-efficiëntie 195
CO2-equivalent 59
Co-evolutie 207
Columbus, Christoffel 122
Commerciële Revolutie 134
Commodification 258
Commons 53
Competentieniveaus 353
Complex systeem 49, 320
Complottheorieën 342
Conference of the Parties (COP) 78
Connected and Automated Mobility (CAM) 198
Consequentiebereik 115, 149, 226, 266, 350
Consequentieperiode 117, 149, 226, 266, 350 Figuur 4.13: Consequentiebereik & -periode
Consistent 168
Consistentie 168
Consolidatie 211
Consument 33, 346
Consumentisme 135,330
Convention on Biological Diversity (CBD) 229
Convention on the Rights of the Child (CRC) 277
Cookies 148
Copernicus, Nicolaus 123, 319
Corporate Social Responsibility (CSR) 266
Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CS3D) 272
Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) 273
Covidpandemie 167, 280
COVRA 113
Cradle to Cradle (C2C) 247
Criteria voor goede projecten 356
Cultured meat 15
Cultureel 153
Cultureel erfgoed 281
Cultureel imperialisme 153
Cultureel relativisme 153
Culturele assimilatie 280
Culturen 280
Cyclus
Biologische 252
Technologische 252
D
Dam Removal Europe 20
Darwin, Charles 318
DDT 40, 225
Debt relief 176
Debt service 171
Declaration of lndependence 126
Decommissioning 78
Decoupling 263
Deeptime 113, 226, 297, 325
Degrowth 262
Deltaplan 17, 311
Dematerialisatie 263
Democratie 179
Dennis Meadows 102
Depressie 262
Derde Wereld 40
Derde Zelfbewustzijnsgolf 130
Design for Disassembly (DFD) 247
Detailgericht 25
Diensteneconomie 187, 252
Diepe Ecologie 322
Diepzeemijnbouw (DSM) 246
Dierenleed 255
Digital Natives 211, 280
Dijkdoorbraak (metafoor) 210
Dimensies van duurzame ontwikkeling 46
Dinosauriërs 220, 319
Direct air capture (DAC) 76
Discriminatie 350
Distikstofoxide (N2O) 58
Dode zones 72, 239
Doemscenario's 326
Doorbraak 210
Dow Jones Sustainability Index (DJSI) 265
Downcycling 253
Dragons of lnaction 358
Draken der Passiviteit 358
Drie-Noord Shelterbelt 230
Drievoudige Helix 297
Drijvende steden 202
Droom 205, 336
Due diligence 273 Figuur 1.2: Delta Plan, Zeeland, Nederland
Dust Bowl 66 Photo: ESA: Copernicus Sentinel data (2020), CC BY-SA 3.0 IGO
Duurzaam competente professional 354
Duurzaamheid 3, 11
Aangekleefde 338
Ecologische 45
Economische 46
Intrinsieke 338, 340
Sociale 44
Duurzaam kapitalisme 331
Duurzaam ondernemen 30
Duurzame ontwikkeling 42, 46, 318
Duurzame Ontwikkelingsdoelen 159
Dynamisch evenwicht 299
Dynastieke staten 130
Dystopia 104
E
Earth Charter 182, 331 
Earth Overshoot Day 23
Earth Summit 78, 160
Eastman Kodak 211
Echte prijs 78, 254
Ecocentrisch 320
Ecocide 86, 227
Ecoducten 230
Ecological resilience 229
Ecologische duurzaamheid 45
Ecologische efficiëntie 234, 254
Ecologische veerkracht 229
Ecologische voetafdruk 21
Ecologische winbaarheid 245
Economische bubbel 136
Economische duurzaamheid 46
Economische efficiëntie 233
Economische vluchteling 144
Economische waarde 259
Economische winbaarheid 244
Economisch imperialisme 152, 170
Economisme 316
Ecopreneurs 37
Ecopunten 249
Ecosysteemboekhouding 257
Ecosysteemdiensten 108, 230 Figuur 3.11: Emissie van broeikasgassen
Ecosystem accounting (EA) 257
Ecosystem services 230
Ecuador, Grondwet van 323
Education for sustainable development (ESD) 301, 355
Eed van Hippocrates 360
Een-dollarcriterium 164
Eenkindpolitiek 101
Eenrichtingsverkeer 28, 246
Eerste kolonisatiegolf 124
Eerste Wet van Roorda 204
Eerste Zelfbewustzijnsgolf 122
Efficiëntie
Ecologische 234, 254
Economische 233
Eigenaarschap 171
Eigendom 308, 315, 324
Eijsden-Margraten 322
El Nifio 64
Emancipatie 276
Emergent 205
Emissie 59
Emissierechten 80
Empirisme 123
Empowerment 276
Energietransitie 75, 193
Energy Roadmap 2050 194
Environmental, Social, Governance (ESG) 264
Erasmus, Desiderius 123
ESD 355
ESG 264
Ethiek 320
EU Emissions Trading Sys tem (EU ETS) 80
EU Green Deal 193
European Convention on Human Rights (ECHR) 85, 278
European Green Deal 81
Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) 85, 278
Europese Economische Gemeenschap (EEG) 171
Eutrofiëring 72, 229
Evolutie 220
Evolutietheorie 318
Exnovatie 209
Exponentiële groei 93
Extensivering 75
Externaliteit 77,254, 315
Externe kosten 254
Externe schuld 171
Extinctie 220
Extinction Rebellion 280
Extreme armoede 144, 164
Extrinsieke waarden 260
Exxonmobil 270
F
Facebook 270
Facebook Family 143
Factor 20 190
Fairmined 265
Fair share 22
Fairtrade 254, 265
Fake news 330
Falende staten 170
Farm to Fork (F2F) 197
Feedback 49
Feiten, vermoedens en meningen 350
Fenosfeer 318, 338
Filantrokapitalisme 295
Financiële waarde 256, 258
Finland 112
Fipronil 225
Fit for 55 194
Flexibiliteit 200
Florida Keys 201
Flower Power 279
Followthis 82
Forecast 105
Forest Stewardship Council (FSC) 265
Fotosynthese 235
Fracking 245
Fragiele staten 170
Franse Revolutie 127, 209
Freon 40, 186
Friedman, Milton 135 Figuur 11.3: Fenosfeer, Politosfeer, Mythosfeer, Logosfeer
Friends of the Earth International 85, 244
Fujifilm 211,248
G
G7 134,175
Galilei, Galileo 125
Gandhi, Mohandas 'Mahatma' 209
Gates Foundation 294
Gebonden hulp 170
Gedwongen huwelijken 179, 287
Gehandicapten 278
Geld trekt geld aan 293, 331
Gemonetariseerd 257
Generaties 279
Genetisch gemodificeerde organismen (GMO's) 237
Genitale verminking 179, 277
Genivelleerde energiekosten 77
Genocide 327
Genoegvoedsel 232
Gen Tech 280
Geo-engineering 76
Geothermische energie 75
Gepaste zorgvuldigheid 273
Geremde groei 94
Getijdenenergie 75
Gevoelstemperatuur 68
Gevoel van eigenaarschap 171
Geweten 351, 361
Gewichtsfactor 22
Gezondheidsschade 255
Gha 22
Gini-index (Gini-coëfficiënt) 291
Global Climate Risk Index 83
Global Compact (UNGC) 267
Global Footprint Network 26
Global hectare (gha) 22
Globalisering 109
Global Multidimensional Poverty Index (MPI) 285
Global Reporting lnitiative (GRI) 266
Global Stocktake 79
Global warming potential 59
Gloeikas Aarde 73
Glyfosaat 226, 271
Goede beslissing 118, 178, 226, 346
Goede voorouder 358
Golfoorlog 227
Golfslagenergie 75
Golfstroom 71
Gouden rijst 237
Gouden Tijdperk, Arabisch 123
Governance 264
Great Ape Project, The 322
Great Green Wall (GGW) 36, 230
Great Green Wall of Aravali 230
Great Salt Lake 65
Great Unravelling 359
Green Deal 193, 263
Green Deal lndustrial Plan (GDIP) 197, 263
Greenpeace 344
Greenwashing 268, 342
Grenzen aan de Groei 103 GRI 266
Groei 180, 262, 317
Groeicurven 93
Groeimodellen 93 Figuur 4.2: Groeimodellen
Groene groei 263
Groenland 69
Groep van Zeven (G7) 134 grondwatergebied 53
Grondwet van Ecuador 323
Groot Verhaal 316, 330
Gross domestic product (gdp) 256
Gross world product (gwp) 92, 102
Grote Avontuur, Het 24
Grote Depressie 136
Grote Groene Muur (GGW) 36, 176, 230, 300
Grote Ontrafelen 359
Grote Oxidatie Event 27
Grote Recessie 136
Grote Urgenties 226
Grote Verhalen 316
Grote Versnelling 311
Grote Volksverhuizing 69
Gutenberg, Johannes 123
H
Halfwaardetijd 112
Handafdruk 34, 345
Handelingsperspectief 33, 344
Hardin, Garrett 53
Hayek, Friedrich 135
Hedonist 357
Helix 297
Herbiciden 225
Hergebruik 252
High-level waste (HLW) 111
High Piains Aquifer 53
High Seas Treaty (HST) 239
Hippocrates, Eed van 360
Hitte-index 68
Hobbes, Thomas 125, 308
Hockeystick 60
Hogesnelheidstreinen 199
Holistisch 25
Holocaust 327
Holoceen 309
Homeostase 262, 299, 329
Homo Economicus 135, 148
Hoogmoed 113
Hoogradioactief afval 111
Hothouse Earth 73
Hoyle, Fred 360
Huizen op palen 201
Human Development
Index (HDI) 287
Humanisme 316
Hume, David 135, 308
Hybris 113 Figuur 3.9: Hothouse Earth / Gloeikas Aarde, een potentieel kantelpunt
Hypoxia 72, 239
I
ICT-revolutie 191, 205
Idealisme, strategisch 359
Identiteit 346
Igo's 134, 142, 149, 267, 299
IJs-albedo-effect 61
IJskappen 69
IJstijden 61
Illegale immigrant 144, 146
IMF-bestuur 174
Impactscore 264
Imperialisme 132
Cultureel 153
Economisch 152, 170
Moreel 153
Postmodern 170
Imperialistische mogendheden 129
Importheffingen 171
Importmuren 150
Impossible foods 237
Inclusiviteit 178
Figuur 10.2: Inclusiviteit, of: wie hoort er bij, wie niet...
India 133
Indianen 276
India, onafhankelijkheid 209
Indicatoren (van de SDG's) 160
Individuele rechten 322
Indonesië 284
Industriële Revolutie 59, 189, 211, 310
Inflation Reduction Act (1RA) 81
Influencers 330
Infodemie 330, 342
Informele economie 167,283
Infrarood licht 58
Inheemse talen 281
Innerlijke ontwikkelingsdoelen 359
Innovatie 186, 345
Insecticiden 225
Instagram 270
Instorting 94
Instrumentele waarde 260
Integraal Ketenbeheer (IKB) 248
Interdisciplinair 300
Interglaciale perioden 61
Intergouvernementele organisaties (igo's) 134, 267
Intergovernmental Panel on Climate Change (1PCC) 60
Internally displaced person (IDP) 144
Internationaal Gerechtshof (ICJ) 86
Internationaal Hof voor het Recht van de Zee (ITLOS) 85
Internationaal Monetair Fonds (IMF) 173
Internationaal Strafhof (ICC) 86, 227, 327
International Atomic Energy Agency(IAEA) 113
International Cocoa lnitiative (ICI) 282
International Court of Justice (ICJ) 86
International Crimina! Court (ICC) 86, 227, 327
International dollar 164
Internationale Decennium van de Inheemse Talen 281
Internationale Zeebodem Autoriteit (ISA) 246
International Seabed Authority (ISA) 246
International Tribunal for the Law of the Sea (ITLOS) 85
International Union for Conservation of Nature (IUCN) 219
Intrinsic Sustainability Goals (ISG's) 33, 339
Intrinsieke duurzaamheid 338, 340
Intrinsieke Duurzaamheidsdoelen 33, 339
Intrinsieke waarde 260
Invasieve soorten 225
Inzoomen 25
IPBES 231
IPCC 60
Islamitische mensenrechtenverklaring 153
IUCN 219
K
Kantelpunt 67, 94
Kant, Immanuel 126,154
Kapitaal
Menselijk 259
Natuurlijk 257
Kapitalisme 175, 294, 316, 330
Kapitalisme, duurzaam 331
Kenmerken van transities 192
Kernenergie 111
Kernfusie 75
Kernreactoren 75
Kind, definitie 179
Kinderarbeid 255
Kindhuwelijk 179
Kindslaven 288
Kindsoldaten 288
King, Martin Luther 206
Kleine ijstijd 59
Klimaatactie 74
Klimaatneutraal 81, 193
Klimaatspagaat 357
Klimaatvluchtelingen 67
Kobalt 141
Koelkast 186
Kolonialisme 189
Kolonisatiegolf
Eerste 124
Tweede 129
Kooldioxide (CO2) 58
Koolstofsequestratie 76
Koopkrachtgelijkheid 164
Kopenhagen, Akkoord van 79
Koraal 72
Koraalriffen 230
Krijt (tijdperk) 220
Krimp 262
Krimpende mens 146
Kringloop 29
Krishnamurti 327
Krokodillenbek (metafoor) 207
Krottenwijk 284
Kunstmest 211, 229
Kuznets, Simon 294 Figuur 5.7: Het wereldwijde winnings- en handelsnetwerk van kobalt
Kweekvlees 15 Derived from NREL (2023), https://www.nrel.gov/transportation/battery-recycling-supply-chain-analysis.html
Kyoto Protocol 78, 194
L
Labels 265
Laddertje van ambitieniveaus 346
Landbouw 188
Latijnse Revolutie 127
Lavoisier, Antoine 12 5
LCA 248
LCC 254
LCOE 77,113,245
League of Nations 126
Leiderschap 34
Lerende organisatie 341
Lerende samenleving 341, 355
Levelized Cost of Energy (LCOE) 77
Levenscyclusanalyse (LCA) 248
Figuur 9.2: LCA van twee koffiemachines
Levenskwaliteit 255
Levenslang leren 341
Levensloop van een product 247
Lhbti+ 16, 178, 278
Liefdadigheid 295
Life Cycle Assessment (LCA) 248
Life Cycle Costing (LCC) 254
Lijfeigenschap 124
Limitarisme 296
Limits to Growth 103 lineair 51
Lineaire groei 93
Litigatie 84
Living Planet Index (LPI) 224
Living Planet Report 222
Locke, John 125, 308
Logistische groei 94
Logosfeer 315, 338
Loonslaven 288
Loss and Damage Fund 84, 176
Loterij 142
Luther, Maarten 123
M
Maastricht, Verdrag van 226
Maatschappelijke winbaarheid 245
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 30, 266
Machiavelli, Niccolo 327
Macro-economie 30, 32, 256, 262
Made in Africa 142
Maersk 268
Malediven 202
Malthus, Thomas Robert 103, 229
Mangaanknollen 246
Marine Stewardship Council (MSC) 265
Markteconomie 134
Mar Menor 322
Marshall Plan 170
Marx, Karl 308
MA-scenario's 109, 141
Maslow, piramide van 268, 285
Massavernietigingswapens 134
MDG's 160
Me too 149, 280
Meadows, Dennis 102
Mechanisering 99, 211
Meebewegen 200
Meent 53, 126, 137, 232, 239, 246, 299, 325
Megadroogten 66
Memen 315
Meningsuiting, vrijheid van 330
Meningsvorming, vrijheid van 330
Menselijk kapitaal 259
Mensen 93
Mensenhandel 287
Mensenrechten 152, 179, 321
Mentale modellen 341
Mesopotamië 309
Meta 270
Metals Company, The 246
Methaan (CH4) 58, 73
Miami 200
Miasmatheorie 189
Micro-economie 264 Figuur 4.8: Twee scenario's van het World3-model van Meadows et al
Microplastics 229, 239
Migranten 278
Migratie 66
Migratie van soorten 66
Milankovič cyclus 61
Milieudefensie 85, 244
Milieu-efficiëntie 190
Miljonairsbeurs 289
Millennials 279
Millennium Development Goals (MDG's) 160
Millenniumdoelen (MDG's) 160
Millennium Ecosystem Assessment (MA) 107, 141, 230
Mitigatie 74, 193
MKB-bedrijven 273
Mobieletelefoons 247
Moesson 64
Mondiale afstemming (Global Orchestration) 110
Mondialisering 280
Monetarisering 257, 259
Montesquieu, Charles Louis de 125
Montreal Protocol 95
Moreel imperialisme 153
More,Thomas 123
Motieven 268
Mount Elgon 44
Multidimensionale armoede 168
Multidimensionale Armoede Index (MPI) 285
Multidisciplinair 300
Multifunctioneel ruimtegebruik 236
Multinationale onderneming 134
MVO 266
Mythosfeer 316, 338
N
Nakate, Vanessa 83
Napoleon 127
Natiestaat 130, 315
Nationaal Plan 179
Native Americans 276
Natura 2000 230
Nature Restoration Law 230
Natuurbruggen 230
Natuurherstel, Agenda voor 223
Natuurherstelwet 196, 230
Natuurlijk broeikaseffect 58
Natuurlijk evenwicht 219
Natuurlijk kapitaal 257
Natuurlijk persoon 228, 321
Nauru 246
NAVO 134
Negatieve emissie 76
Negatieve terugkoppeling 51
Neoklassiek 32, 263, 294
Neoliberaal 175,295
Neoliberalisme 135
Neonicotinoïden 225,271
Neurenbergse Processen 327
New European Bauhaus (NEB) 198
Newton, Isaac 125,188
Niet-lineair 51
Figuur 2.8: Lineair and niet-linear gedrag
Nigeria 154, 244
Non-gouvernementele organisaties (ngo's) 267
Noord en Zuid 169
Noorwegen 246
Northern European Enclosure Dam (NEED) 311
Nucleaire winter 228
Nuclear Regulatory Commission (NRC) 113
Nuloptie 117
Nut 259
O
Oceaanbodem 246
Oceanix City 202
Oeigoeren 288
Ogallala Aquifer 53
Olivijn 76
Ondernemingsraad 138
Onderwijs voor duurzame ontwikkeling (ESD) 301, 355
Ondierlijke omstandigheden 233
Ongelijkheid 290
Ongeremde groei 93
Onkalo 112
Ons Huis planeet aarde 324
Ontgroei 262
Ontheemde in eigen land 144
Ontkoppeling 263
Ontmanteling 78
Ontmenselijking 146
Ontwikkelingshulp 169
Onzekerheid 350
Onzichtbare Hand 135
Oorlog 179, 227, 327 oorzaak en gevolg 350
Opslag van energie 75
Orde vanuit Kracht (Order from Strength) 109
Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) 266
Organisation for Economic Co-Operation and Development (OECD) 266
Orkanen 62
Ouderen 278
Our Common Future 42
Overbemesting 28
Overstromingen 65
Oxymoron 263
Ozonlaag 95
Figuur 4.4: Herstel van de ozonlaag
Background photo: NASA Goddard Space Flight Center
P
P90/Pl0 292
P99/P50 291
Pacha Mama (Moeder Aarde) 323
Pad van Tranen (Trail of Tears) 276
Paradigma 19, 315
Paradigmaverschuiving 19, 201, 260
Paradox 329
Paradox van Jevons 53
Parijs, Akkoord van 79
Participatie 44
Partnerschap 161, 169
Passaat 64
Passie 34
Pathogenentheorie 189
P(doom) 192
Peace 161
Peak gas 245
Peak meat 14, 245
Peak oil 245
Peak uranium 245
People 30, 44, 161
People, Planet en Profit 43
Per capita 92
Permacultuur 235
Permafrost 73
Permanente student 347
Persoonlijke voetafdruk 33
Persoonlijk handelingsperspectief 33, 346, 357
Perverse prikkel 255, 257
Perzische Rijk 133 Figuur 1.7: Paradigmaverandering
Philip Morris 270
Philips 248
Piggy sooy 237
Piketty, Thomas 292
Piramide van Maslow 268, 285
Plaats (dimensie) 47
Plaatselijk uitgestorven 219
Plakkaat van Verlatinghe 127
Planet 26, 45, 161, 215
Planten met dierlijke genen 237
Pledge 360
Pleistoceen 308
Politieke compromissen 178
Politieke vluchteling 144
Politosfeer 317, 338
Polycrisis 33, 342
Popsim 100
Population Simulation 100
Populistische bewegingen 342
Positieve terugkoppeling 50
Postmodern imperialisme 170
PPP$ 164
Precautionary principle 225
Pre-industriële waarden 58
Pride (activisme) 149, 280
Privacy 148
Productontwerp 247
Professional 34, 347
Profit 29, 46, 161
Projectmanagement 208
Prosperity 46, 161
Pseudowetenschap 330, 342
Publiek-privaat partnerschap (PPP) 300
Punt G 99
Punt L 99
Punt M 99
Punt V 100
Punt W 100
Purchasing Power Parity (PPP) 164
Purpose 264
R
Raad van Europa 278
Radiative forcing 59
Reagan, Ronald 136
Reboundeffect 53
Recessie 262
Rechter 84
Rechtmatig eigendom 308
Rechtspersonen 321
Rechtspersoonlijkheid 321
Rechtssubjecten 321
Reclame 330, 342
Recycling 253
Reformatie 123
Regionalisering 110
Religie 179
Religieuze leiders 308
Renaissance 122
Rentmeesterschap 308
RESFIA+D 16, 348, 351
Resilience 84,229
Revolutie
Al- 191, 203
Amerikaanse 126
Bewustzijns- 315
Commerciële 134
Franse 127, 209
ICT- 191,205
Industriële 59, 189, 211, 310
Latijnse 127
Russische 209
Wetenschappelijke 125
Rewilding 229
Richtlijn voor een goede beslissing 149, 178, 226, 346
Rijkdomsgrens 296
Rise up Climate Movement 83
Rode Lijst van bedreigde soorten 219, 281
Roofbouw 21 Figuur 12.1: RESFIA+D
Roorda, Eerste Wet van 204
Roundup 226, 271
Rousseau, Jean-Jacques 125
Rubisco 237
Rubric 34, 356
Ruimte voor de Rivier 84
Russische Federatie 132
Russische Revolutie 209
Rwanda 131
Rwanda Tribunaal 327
S
Sabotage 152
Sahara 36, 72
Sahel 36
Say, Jean-Baptiste 135
Scenario's 99
Schoolstaking voor het klimaat 83
Schuldarbeid 288
Schuldendienst 171
Schuld, schuldig 150
Schuldslavernij 287
Schuldverlichting 176
Sciencefiction 187
Scramble for Africa 129
Seattle's speech 324
SEEA 257
SEEA-EA 257
Self-fulfilling prophecy 359
Senge,Peter 341
Sense of ownership 171
Serageldin, lsmael 43
Shareholder value 264
Shell 85, 244, 270
Silent Spring 40, 225
S-kromme 191, 205
Slaven 276
Slavenhandel 124
Slavernij (hedendaagse) 287
Sleepnetten 239
SMART 160,208
Smith, Adam 135
SNA 256
Sociaal contract 31, 125, 282, 299
Sociale duurzaamheid 44, 126
Sociale uitsluiting 146
Socialisme 316
Soft law 267
Solar Radiation Management (SRM) 76
Space-Based Solar Power (SBSP) 75
Speciësisme 320
Spinoza, Baruch 125,327
Stakeholders 115
Stakeholdersanalyse 266
Stakeholder value 264 Figuur 5.3: De Scramble (de Wedloop) for Africa
Stamcellen 15
Standaarden 265
Standaardscenario 98, 99
Statuut van Rome 227
Steady-State Economie 262
Stenen Tijdperk 99
Stikstofdepositie 14, 229
Stikstofoxiden (NOx) 229
Stip op de horizon 191, 205
Straalstroom 63
Strategisch idealisme 359
Stuwdammen 75
Sufficiëntarisme 296
Suffragettes 149
Sustainable and Smart Mobility Strategy (SSMS) 197
Sustainable Development Goals (SDG's) 3, 25, 48, 159
Sustainable
Development Report 181
Syngenta 271
Systeem aarde 231
Systeemgrenzen 231
Systeemtraagheid 95
Systeemverandering 24
System of Environmental Economie Accounting (SEEA) 257
System of National Accounts (SNA) 256
T
Tabaksindustrie 270
Talen en schriften 281
Targets (van de SDG's) 160
Technische winbaarheid 244
Technologische cyclus 252
Technotuin (technogarden) 110, 235
Teerzand 245
Territoriale onschendbaarheid 308
Terugkoppeling 49
Terugnaardenatuur 235
Terugspelling 105
Te zwak geremde groei 94
Thatcher, Margaret 136
The Advancement of Sound Science Coalition (TASCC) 270
The Metals Company 246
Theocratieën 130
Thermische expansie 69
Thermohaliene circulatie 71
Thunberg, Greta 83
Tied aid 170
Tijd (dimensie) 48
Tijdperk van de mens 311, 326
Tijdperk van het imperialisme 132, 152
Toegevoegde waarde 256
Tokyo 133
Tonijn 223
Top-down 206
Totale externe schuld 171
Trade-off 108, 177
Tragedie van de Meent 53, 126, 137, 232, 239, 271
Tragedy of the Commons 53
Trail of Tears 276
Transatlantische slavenhandel 124
Transdisciplinair 300
Transformatie 204
Transgene planten 237
Transitie 16, 187, 204, 261, 318, 340, 345
Transitiemanagement 210
Transparantie 266, 351
Trendbreuk 52 Figuur 2.5: De Triple P, niet in balans
Trendverschuiving 52 Background photo: NASA Earth Observatory
Trias politica 125
Trickle Down Effect 294
Triple Bottomline 43, 268
Triple Helix 297
Triple P 17, 43, 264, 268
True Cost Account (TCA) 254
True price 254
Tulpenmanie 136
U
Uitgestorven in het wild 219
Uitruil 108, 177
Uitstervingspiek 220
Uitzoomen 25
UN Convention on the Law of the Sea (UNCLOS) 246
UN Global Compact (UNGC) 267
UN-Habitat 202
United Nations Conference on Environment and
Development (UNCED) 78, 160
United Nations Conference on Trade and Development
(UNCTAD) 173
United Nations Department of Economie and Social Affairs
(UN DESA) 271
United Nations Framework Convention on Climate Change
(UNFCCC) 78
Universal Declaration of Human Rights (UDHR) 278
Universaliteit 178
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
(UVRM) 145, 152, 278
Upcycling 253
Urgenda 84
Utilitarisme 317
Utiliteitswaarde 259 Figuur 9.7: UN Global Compact en andere standaarden
Utopia 104
V
Vakbond 138
Validiteit 168
Vanuatu 86
Veerkracht 84, 229
Veevoer 28
Veiligheidsraad 174
Veilig land 144
Verantwoordelijkheid 115, 151, 226, 324, 351
Verantwoording afleggen 351
Verbetering 186, 345
Verborgen armoede 145
Verdrag inzake de Rechten van het Kind (CRC) 277
Verdrag van Maastricht 226
Verdrag voor de Bescherming van Biodiversiteit op Volle Zee (HST) 239
Verdubbelingstijd 93
Verdwenen beroepen 191
Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) 134
Verenigde Naties 126
Verenigde Staten van Amerika 127
Vergrijzing 100
Verlichting 125, 327
Verlies- en Schadefonds 84, 176
Verlies van levensjaren 255
Vermarkting 258
Verschillende scenario's 99
Versterkt broeikaseffect 59
Verticale landbouw 236
Vervreemding 149
Vierde Zelfbewustzijnsgolf 149
Vier sferen 314
Viervoudige helix 297
Vietnam-oorlog 227, 279
Vijfvoudige helix 297
Vilcabamba 323
Vinci, Leonardo da 123
Visioen 205, 336
Vleermuissoorten 217
Vleesconsumptie 15 Figuur 9.5: Vermarkting en Monetarisering: verschuiving van waarden
Vluchteling 144
VN-Conferentie inzake Handel en Ontwikkeling (UNCTAD) 173
VN Veiligheidsraad 174
Voetafdruk 21
Voetafdruk Calculator 33
Voetafdruk per land 26
Voetafdruk per persoon 33
Volkenbond 126
Voorspelling 105
Voorzorgbeginsel 29,
225, 271, 350
Vrede 326
Vrede met de natuur 329
Vrijheid 179
Vrijheid, gelijkheid, broederschap 127
Vrijheid van meningsuiting 330
Vrijheid van meningsvorming 330
Vrouwen 277
W
Waarde 256,315
Economische 259 
Extrinsieke 260
Financiële 256, 258
Instrumentele 260
Intrinsieke 260
Toegevoegde 256
Utiliteits- 259
Waardecreatie 256,331
Wanhoop 359
War chiid 344
Warmtekrachtkoppeling (WKK) 75
Warmtestraling 58
Waterstofeconomie 76
Watervoetafdruk 14, 239
Wedloop om Afrika 129
Weeffout 29,137,260
Wereldbank 173 Figuur 4.5 (bovenste gedeelte): Wereldbevolking; verleden, heden en verwachting
Wereldbevolking 92
Werelderfgoedlijst 281
Wereldhandelsorganisatie (WTO) 142
Wereldhectares 22
Wereld Natuurfonds (WWF) 222,224,344
Wereldregering 156
Wereldwijd uitgestorven 219
Wetenschap 318
Wetenschappelijke revolutie 125
Wetten van Clarke 203, 335
Wet van Say 135
Whanganui 322
Whatsapp 270
Wij (inclusie) 320
Wij (samenleving) 323
Wildwissels 230
Winbaarheid 325
Ecologische 245
Economische 244
Maatschappelijke 245
Technische 244
Tot duizend jaar 325
Windmolens 75
Windowdressing 268
Winst 256, 315
Winstmaximalisatie 135, 317, 330
Woorden 31, 313
World3 102
World Business Council for Sustainable Development (WBCSD) 269
World Commission on Environment and Development (WCED) 42
World lnequality Database (WID) 290
Z
Zachte wetgeving 267
Zeeland 17
Zelfbeschikkingsrecht 130
Zelfbewustzijnsgolf
Derde 130
Eerste 122
Tweede 125
Vierde 149
Zelfversterkend effect 51
Figuur 10.6:
Zelfversterkend effect
van rijkdom en armoede
als gevolg van
positieve terugkoppeling:
Rijk wordt rijker, arm wordt armer.
"Geld trekt geld aan."
Zelfverwerkelijking 276
Zesde Extinctie 222, 309, 326, 336, 342
Zonnecellen 75
Zonnecollectoren 75
Zoönosen 218
Zuckerberg, Mark 143
Zuid-Korea 202
Zwaartekracht 188
Zwak geremde groei 94