De schriftelijke leergang 'Duurzaam Ondernemen' bestond uit tien delen. Het ontwerp en de redactie waren in handen van Niko Roorda, die ook de eerste drie delen schreef. Voor de overige delen vond hij in totaal 9 auteurs, die in hun eentje of met z'n tweeën een deel voor hun rekening namen. De totale leergang bestond uit 627 pagina's.
Het motto van de leergang, weergegeven in de brochure die Uitgeverij EuroForum publiceerde, was:
"Als de leiding en de medewerkers van een onderneming zowel collectief als individueel hun verantwoordelijkheid serieus nemen, is maatschappelijk verantwoord ondernemen diep verankerd in het wezen van die onderneming. Een dergelijke verantwoordelijke en transparante bedrijfsbesturing wordt ‘corporate governance’ genoemd, een term die letterlijk alleen maar ‘bedrijfsleiding’ betekent maar die in de praktijk staat voor ‘behoorlijk bestuur’."
De doelgroep
• algemeen en commercieel directeuren
• managers strategie en beleid
• productie- of kwaliteitsmanagers
• personeelsfunctionarissen
• beleidsmedewerkers
• innovatiemedewerkers
• leden ondernemingsraad
• inkopers
• ontwikkelaars
• en hun adviseurs
De auteurs
Drs. Niko Roorda, Stichting Duurzaam Hoger
Onderwijs (DHO), Avans Hogeschool
Prof. dr. Muel Kaptein, KPMG, Erasmus Universiteit
Prof. dr. Rob van Tulder, Erasmus Universiteit
Drs. Eleonoor Hintzen, Good Company
Jan Bom, hoofdredacteur People, Planet, Profit (P+)
Prof. dr. Johan Wempe, Nyenrode Universiteit
Bouwe Taverne, Rabobank Nederland
Prof. dr. ir. Leo Jansen, TU Delft; Programma
Duurzame Technologische Ontwikkeling (DTO)
Wouter Scheepens, Triple Value
De Adviesraad
Martin Cadee, Stg. Duurzaam Hoger Onderwijs (DHO)
Frederik Claasen, ABN-AMRO
Mr. drs. lneke Hoving-Nienhuis, Ministerie van
Economische Zaken
Willem Lageweg, MVO Nederland
Mr. Mario van Mierlo, MKB Nederland
Lars Moratis, CSR Academy
Herman Poos, Syntens
Bram Rutgers van der Loeff, VNO-NCW
Inhoudsopgave
Deel I: Visie
U ontwikkelt een visie op modern ondernemen waarin naast winstgevendheid ook andere waarden een rol spelen en waarmee uw onderneming klaar is voor de toekomst.
1. Oriëntatie op duurzaam ondernemen
• voorbeelden (zowel grote bedrijven als MKB)
• overzicht: waar gaat duurzaam ondernemen over?
• systematiek volgens Dutch Sustainability Research
• van shareholder naar stakeholder
• motieven voor duurzaam ondernemen
• controversiële onderwerpen (o.a. tabak, wapens, porno, dierproeven)
Niko Roorda
2 De context: een veranderende wereld
• voorzienbare trends (technologie, communicatie, demografisch, etc.)
• trendbreuken en transities
• onzekerheden
• duurzame ontwikkeling
• people, planet, prosperity
• hier en daar, nu en later
• Meadows, Brundtland, Agenda 21, MEA: services
• thema’s zoals klimaatverandering, fijn stof, biodiversiteit, armoede, mensenrechten
• bedreigingen en kansen voor ondernemingen
Niko Roorda
3 Toekomstgericht ondernemen
• uitstervende be roe pen en branches
• beschikbaarheid van resources (materialen, energie, water, ruimte), substitutie
• productontwikkeling, hergebruik, recycling, design for disassembly, LCA, signature analysis
• innovatief ondernemen
• stakeholder value, nu en over 25 jaar
• herdefinieer de bedrijfsmissie
• functieoriëntatie
• backcasting
Niko Roorda
Deel ll: De belanghebbenden
U spiegelt de eigen visie aan de verwachtingen en belangen van anderen; relatie met stakeholders.
Les 4: samenleving en natuur
Les 5: klanten
Les 6: medewerkers
Les 7: externe relaties
Les 8: de aandeelhouders
4 Maatschappelijk verantwoord ondernemen
• wettelijke verplichtingen (wet milieubeheer, arbo enz.)
• normen en standaards, bijv. ISO 14001
• bedrijfs- en individuele verantwoordelijkheid
• corporate governance, code Tabaksblat
• transparantie, rapportage, GRI
• thema’s, zoals kinderarbeid, bedrijfsverplaatsingen, redelijk loon
• zorg voor natuur en milieu
Muel Kaptein en Rob van Tulder
5 De relatie met de klant
• reputatie
• consumentengedrag
• welvaartsontwikkeling, o.a. toerisme, energiegebruik (bijv.: airco)
• van product (eenmalig contact) naar dienstverlening (continu contact, bijv. leasen, service, onderhoud)
• pr, marketing, reclame, moderne communicatie
• wettelijke en morele aansprakelijkheid
• de macht van de civil society en van de consument (bijv. Consumentenbond)
Eleonoor Hintzen
6 De interne organisatie
• competenties van professionals
• hrm, zorg voor personeel, aannamebeleid, loopbaanbegeleiding
• beleid t.a.v. discriminatie, kinderarbeid, allochtonen
• organisatiestructuur, medezeggenschap, participatie
• cultuurverandering
• milieubeleid
Jan Bom (foto links) en Bouwe Taverne
7 Externe samenwerking
• ketenbeheer (bedrijfskundig): inkoopbeleid, toeleveranciers, levenscyclus
• ketenbeheer (technisch): ontwerpmethoden zoals LCA, LCC, DFD
• publiek-privaat partnerschap
• NGO"s en actiegroepen: don’t beat them, join them
• duurzame bedrijfsterreinen
• relatie met overheden, maatschappelijk veld
Johan Wempe
8 Kosten en baten: Wat Levert het op?
• kosten en baten, een overzicht
• over korte en lange termijn (vandaag en morgen, hier en elders)
• reputatie en risico’s; casus DJSI, ratings en gedragscodes/ethiek
• planet: milieulasten en milieuwinst; casus klimaat [energie, [auto]brandstof]
• people: personeelsbetrokkenheid; casus personeelstevredenheid
• profit: financiële kosten en baten; casus financiering van duurzaam ondernemen
• individuele of collectieve aanpak; casus bedrijfsterrein
• financiële producten en diensten
• kredietverlening en leasing; casus groenfinanciering
• beleggen; casus cleantechfondsen
• verzekeren; casus autoverzekering
Bouwe Taverne
Deel lll: Aan de slag
De praktijk. U leert de visie en inzichten in de alledaagse werkelijkheid te brengen.
9 leiderschap
• bedrijfscultuur
• bedrijfsorganisatie, medezeggenschap
• lange termijn denken: total quality management
• echtheid
• visie, durf, ondernemerschap
• creativiteit, innovatie, buiten kaders denken
• ethiek, voorbeeldfunctie
Leo Jansen
10 De praktijk: grote en kleine organisaties
• het managen van duurzaam ondernemen
• tegenstrijdige belangen
• [onmogelijke] afwegingen maken
• planning en besluitvorming
• oplossingen voor praktische problemen
• time management
• grote versus MKB-bedrijven
• profit- versus non profit-organisaties (scholen, ziekenhuizen, overheid etc.)
Wouter Scheepens